Rekonstrukcija:Prasłowjanšćina/dobrъ

Tutón Prasłowjanšćina zapisk wobsahuje rekonstruowane wopřijeća a korjenje. Tuž njejsu wopřijeća w tutym zapisku direktnje dopokazane, ale su na zakładźe přirunowaceho rěčespyta prawdźepodobnje eksistowali.

Prasłowjanšćina

Etymologija

Zdźědźene z Proto-Balto-Slavic *dabras, z Proto-Indo-European *dʰh₂ebʰ- (“to fashion, fit”). łaćonšćina faber (“rjemjeslnik; kowar”) sugeruje Proto-Indo-European *dʰh₂ebʰ-ro-s.

Přiwuzny z letišćina dabravecis (“zmužity, kedźbny čłowjek”).

Kajkostnik

*dòbrъ (komparatiw *lučьjь abo *uňьjь)^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]

good, right (suitable, appropriate, proper, adequate, relevant)
Předłoha:ant
(wo čłowjekach) dobry (přiměrjeny, přisprawny, přihódny)
(wo čłowjekach) dobry (hard-working; conscientious, dutiful, scrupulous, fluent, proficient)
(wo čłowjekach) strowy
Synonym: *sъdòrvъ

*dòbro sъdòrvьje ― wellness, well-being
(wo času) good (proper, appropriate; advantageous)
*dòbrъ čàsъ ― proper, appropriate, right time

*dòbrъ čàsъ ― happy, auspicious time
(wo lěkarstwach) good (proper, effective)
(wo wěcach) dobry (having a high quality; not damaged, not worn)
(wo zemi, pódźe) płódny
Synonym: (North Slavic) *žiznъ

*dòbra zemľà ― płódna zemja
(wo zwěrjatach) efficient, fully operational
*dòbrъ kòňь ― eficientny, spěšny, sylny kóń
(wo jědźi) słódny
*dòbra vodà ― čerstwa woda

(West and South Slavic) *dòbro ědlo ― słódna jědź
good (beneficial)
*dòbrъ uroďajь ― abundant, rich harvest
presaging, heralding good fortune, prosperity, success, happiness
*dòbro ùtro ― good morning

*dòbrъ dь̏nь ― good day

*dòbra nòťь ― good night
(wo měrach) wuznamny, njemały, wulki
*dòbra starostь ― staroba
(wobchadny) dobry (kind, friendly, welcoming)
*dòbra my̑slь ― dobra mysl

*dòbra my̑slь ― noble intention

*dòbro sь̑rdьce ― kindness

*dòbra voľà ― good will

*dòbra voľà ― free will
(wobchadny) dobry (moral, ethical)
*dòbrъ čelověkъ ― dobry čłowjek

Skłonjowanje

Indefinite declension of *dobrъ (hard)

jednota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobrъ	*dobra	*dobro
rodźak	*dobra	*dobry	*dobra
dawak	*dobru	*dobrě	*dobru
žadak	*dobrъ	*dobrǫ	*dobro
posrědnik	*dobromь	*dobrojǫ	*dobromь
měsćak	*dobrě	*dobrě	*dobrě
wołak	*dobre	*dobro	*dobro
dwojota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobra	*dobrě	*dobrě
rodźak	*dobru	*dobru	*dobru
dawak	*dobroma	*dobrama	*dobroma
žadak	*dobra	*dobrě	*dobrě
posrědnik	*dobroma	*dobrama	*dobroma
měsćak	*dobru	*dobru	*dobru
wołak	*dobra	*dobrě	*dobrě
mnohota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobri	*dobry	*dobra
rodźak	*dobrъ	*dobrъ	*dobrъ
dawak	*dobromъ	*dobramъ	*dobromъ
žadak	*dobry	*dobry	*dobra
posrědnik	*dobry	*dobrami	*dobry
měsćak	*dobrěxъ	*dobraxъ	*dobrěxъ
wołak	*dobri	*dobry	*dobra

Definite declension of *dobrъ (hard)

jednota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobrъjь	*dobraja	*dobroje
rodźak	*dobrajego	*dobryję̇	*dobrajego
dawak	*dobrujemu	*dobrěji	*dobrujemu
žadak	*dobrъjь	*dobrǫjǫ	*dobroje
posrědnik	*dobryjimь	*dobrǫjǫ	*dobryjimь
měsćak	*dobrějemь	*dobrěji	*dobrějemь
wołak	*dobrъjь	*dobraja	*dobroje
dwojota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobraja	*dobrěji	*dobrěji
rodźak	*dobruju	*dobruju	*dobruju
dawak	*dobryjima	*dobryjima	*dobryjima
žadak	*dobraja	*dobrěji	*dobrěji
posrědnik	*dobryjima	*dobryjima	*dobryjima
měsćak	*dobruju	*dobruju	*dobruju
wołak	*dobraja	*dobrěji	*dobrěji
mnohota	muski	žónski	ničeji
mjenowak	*dobriji	*dobryję̇	*dobraja
rodźak	*dobrъjixъ	*dobrъjixъ	*dobrъjixъ
dawak	*dobryjimъ	*dobryjimъ	*dobryjimъ
žadak	*dobryję̇	*dobryję̇	*dobraja
posrědnik	*dobryjimi	*dobryjimi	*dobryjimi
měsćak	*dobryjixъ	*dobryjixъ	*dobryjixъ
wołak	*dobriji	*dobryję̇	*dobraja

Wotwodźene zapřijeća

wěcowniki

słowjesa

kajkostniki

přisłowjesniki

swójske mjena

Přiwuzne zapřijeća

wěcowniki

kajkostniki

Potomne

wuchodosłowjanske:
- Old East Slavic: добръ (dobrŭ)
  - Old Ruthenian: добрый (dobryj)
    - běłorušćina: до́бры (dóbry)
    - Carpathian Rusyn: до́брый (dóbrŷj)
    - ukrainšćina: до́брий (dóbryj)
  - rušćina: до́брый (dóbryj)
    - Russenorsk: daabra, dobra
    - Solombala English: добра (dobra)
- Old Novgorodian: добре (dobre)
južnosłowjanske:
- starocyrkwinosłowjanšćina:
  Old Cyrillic script: добръ (dobrŭ)
  
  Glagolitic script: ⰴⱁⰱⱃⱏ (dobrŭ)
- bołharšćina: добъ́р (dobǎ́r)
- makedonšćina: до́бар (dóbar)
- serbochorwatske:
  - bosnišćina:
    Cyrillic script: до̏бар
    
    Latin script: dȍbar
  - chorwatšćina: dȍbar
    - Slavomolisano: dobar
    - Kajkavian Croatian: dȍber
  - Montenegrin:
    Cyrillic script: до̏бар
    
    Latin script: dȍbar
  - serbišćina:
    Cyrillic script: до̏бар
    
    Latin script: dȍbar
- słowjenšćina: dọ́bər
zapadosłowjanske:
- Old Czech: dobrý
  - čěšćina: dobrý
- Staropólšćina: dobry
  - pólšćina: dobry
  - Silesian: dobry
- Old Slovak: dobrý
  - słowakšćina: dobrý
  - Pannonian Rusyn: добри (dobri)
- Polabian: dübrĕ
- pomorske:
  - Kashubian: dobri
  - Slovincian: dôbry
- serbske:
  - Lower Sorbian: dobry
  - Hornjoserbšćina: dobry

Připisy

↑ Derksen, Rick (2008) “*dobrъ”, w Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, strona 110
↑ Olander, Thomas (2001) “dobrъ dobra dobro”, w Common Slavic Accentological Word List‎^[1], Copenhagen: Editiones Olander
↑ Oleg Trubačow, editor (1978), “*dobrъ(jь)”, w Этимологический словарь славянских языков [Etymologiski słownik słowjanskich rěčow] (in rušćina), numbers 5 (*dělo – *dьržьlь), Moskwa: Nauka, strona 45
↑ Sławski, Franciszek, editor (1979), “dobrъ”, w Słownik prasłowiański [Słownik prasłowjanski] (in pólšćina), volume 3 (davьnъ – dobirati sę), Wrocław: Ossolineum, →ISBN, strona 310
↑ Klotz, Emanuel (2017) “*da̱bru”, w Urslawisches Wörterbuch [Słownik prasłowjanski] (in němčina), 1st wudaće, Wien: Facultas, →ISBN, strona 86

Bibliografija

Boryś, Wiesław (2005) “dobry”, w Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymologiski słownik pólskeje rěče] (in pólšćina), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN, strona 115
Bańkowski, Andrzej (2000) “dobry”, w Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymologiski słownik pólskeje rěče] (in pólšćina), strona 278
Sławski, Franciszek (1958-1965) “dobry”, w Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymologiski słownik pólskeje rěče] (in pólšćina), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, strona 151
Vasmer, Max (1964) “до́брый”, w Oleg Trubačow, transl., Этимологический словарь русского языка [Etymologiski słownik ruskeje rěče] (in rušćina), volumes 1 (А – Д), Moscow: Progress, stronas 520-521
Melničuk, Oleksandr, editor (1982–2012), “до́брий”, w Етимологічний словник української мови [Etymologiski słownik ukrainskeje rěče] (in ukrainšćina), Kyiv: Naukova Dumka
Martynaw, Wiktar, Cychun, Hjenadź, editors (1978–2017), “до́бры”, w Этымалагічны слоўнік беларускай мовы [Etymologiski słownik běłoruskeje rěče] (in běłorušćina), Minsk: Belaruskaia navuka
Georgjew, Wladimir, editor (1971), “добъ́р”, w Български етимологичен речник [Etymologiski słownik bołharskeje rěče] (in bołharšćina), volume 1 (А – З), Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Pubg. House, →ISBN, strona 402
Skok, Petar (1971) “dobar”, w Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika [Etymologiski słownik chorwatskeje abo serbiskeje rěče] (in chorwatšćina), volumes 1 (A – J), Zagreb: JAZU, strona 420
Snoj, Marko (2016) “dọ́ber”, w Slovenski etimološki slovar [Etymologiski słownik słowjenskeje rěče] (in słowjenšćina), 3rd wudaće, https://fran.si
Předłoha:Ž:cs:Rejzek:2007
Machek, Václav (1968) “dobrý”, w Etymologický slovník jazyka českého [Etymologiski słownik čěskeje rěče], 2nd wudaće, Prague: Academia, strona 122
Králik, Ľubor (2016) “dobrý”, w Stručný etymologický slovník slovenčiny [Krótki etymologiski słownik słowakšćiny] (in słowakšćina), Bratislava: VEDA; JÚĽŠ SAV, →ISBN, strona 128
Schuster-Šewc, Heinz (1978) “dobry”, w Historisch-etymologisches Wörterbuch der ober- und niedersorbischen Sprache (in němčina), numbers 3 (čurać – ewangelski), Bautzen: Domowina-Verlag, →ISBN, strona 156
Havlová, Eva, editor (1992), “dobrъ”, w Etymologický slovník jazyka staroslověnského [Etymologiski słownik starosłowjanskeje rěče] (in čěšćina), numbers 3 (dělo – gospodь), Prague: Academia, →ISBN, strona 137
Lehr-Spławiński, Tadeusz, Polański, Kazimierz (1962) “dübrĕ”, w Słownik etymologiczny języka Drzewian połabskich [Etymologiski słownik rěče drjewjanskich Słowjanow] (in pólšćina), number 1 (A – ďüzd), Wrocław, Warszawa etc.: Ossolineum, strona 129

[1] Derksen, Rick (2008) “*dobrъ”, w Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, strona 110

[2] Olander, Thomas (2001) “dobrъ dobra dobro”, w Common Slavic Accentological Word List‎^[1], Copenhagen: Editiones Olander

[3] Oleg Trubačow, editor (1978), “*dobrъ(jь)”, w Этимологический словарь славянских языков [Etymologiski słownik słowjanskich rěčow] (in rušćina), numbers 5 (*dělo – *dьržьlь), Moskwa: Nauka, strona 45

[4] Sławski, Franciszek, editor (1979), “dobrъ”, w Słownik prasłowiański [Słownik prasłowjanski] (in pólšćina), volume 3 (davьnъ – dobirati sę), Wrocław: Ossolineum, →ISBN, strona 310

[5] Klotz, Emanuel (2017) “*da̱bru”, w Urslawisches Wörterbuch [Słownik prasłowjanski] (in němčina), 1st wudaće, Wien: Facultas, →ISBN, strona 86

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]