z

z

z (hornjoserbšćina)

prepozicija

Ortografija

Dźělenje słowow: z

Wurjekowanje

IPA: [z]

Semantika

Woznamy:

[1] Prepozicija z z genitiwom woznamjenja:

• směr z něčeho won: knihu z toboły wućahnyć
• časowy dypk: mólba z baroka (kedźbu na rozdźěl mjez z a wot)

[2] Prepozicija z z instrumentalom woznamjenja:

• grat, z kotrymž so něšto čini (z nožom krać) abo kiž jednanje zmóžni (z woknom won hladać, z durjemi nutř hić)
• dalšeho wobdźělnika na jednanju: so z nanom wuchodźować
• přičinu: so z hněwom pukać, z hłodom wumrěć

  Dalše wujasnjenja:

Z ma wokalizowanu wariantu ze, kiž so trjeba, započina-li so slědowace słowo z frikatiwom, nimo toho před formami wot „ja” a „wšón”: ze sćěnu, ze mnu, ze wšeho.

Nimo z eksistuje dotal njespisowna warianta zes, kiž so we wobchadnej rěči powšitkownje wužiwa, a so w ertnej rěči preferuje, hdyž leži wosebity doraz na njej: „Zes nim abo bjez njeho?”

Synonymy:

[1] wot (směr z něčeho sem)

Antonymy:

[1] w, do

[2] bjez

Přikłady:

[1] Z holcow běchu najwuspěšniše Aline Alhelmec z Pančic, Lubina Ryćerjec z Ralbic a Sofija Nagelec z Radworja. (Serbske Nowiny, 5. pražnika 1999)

[1] Sedźu we jstwě a hladam z wokna. (Štefan Paška, 2006)

[1] Sunych konopej hišće kusk dale a pytach poštyrjoch za dźělčkom, kotryž bě z tepidła wutřělił. (Katka Baierowa, 2008)

[1] Nimo pjeć stawiznarjow ze Serbskeho instituta wobdźělichu so slědźerjo ze wšelakich wědomostnych centrow Pólskeje, kaž Waršawa, Poznań, Szczecin, Opole, Katowice abo Wrocław. (Rozhlad, 1996)

[1] Paleše za tobu ze mnje so stysk: Paleše zmjerzły so kislik a kobalta rozpad – paleše stysk. (Jurij Brězan)

[1,2] Serbšćinarjo ze šesteho lětnika su so zwažili na konserwowanje černikow – dar kupnicy Globus – z pomocu wóska a z pomocu swojeje wučerki Lubiny Kühnoweje. (Serbske Nowiny, 1. požnjenca 1999)

[1,2] Tónle zaćišć zesylnja so při pokročowanju lektury z druhim dźělom knižki, wuběrkom zes zběrki „Spać w meji měli zakazać” (1983). (Rozhlad, 1997)

[2] Marhata tłóčeše so z kopicu druhich do hižo přepjelnjeneho busa linije 63. (Madleńka Šołćic, 2008)

[2] W dołhich wakach přijězdźowachu ludźo z awtami a busami, pytachu za swojimi wačokami a podachu so do domu, na kotrymž bě napisane »Zastup«. (Sylwija Šěnowa, 2012)

[2] Na to je so Handroš ze swojim hospodarjom poradźował a je do Lubina šoł, kaž bu jemu nawdate. (Jurij Krawža)

[2] Mónika bě kaž přeco wšitko spřihotowała: esspresso, warjene jejko, pomazku ze samočinjenej marmeladu. (Andreja Wałdźic, 2008)

[2] Olga was lubuje, ze wšej lubosću młodeje, njewinowateje wutroby, a wy? (Jakub Bart-Ćišinski)

[2] Wonaj zes Prenšu staj woheń zabiwałoj a žony su wodu nosyli a pomhali, tak su chěžu zdźerželi. (Rozhlad, 1995)

Přełožki

Zapadosłowjanske

čěski: [1] z, ze; [2] s, se delnjoserbski: [1,2] z hornjoserbski: [1,2] z, ze kašubski: [1,2] z, ze, zez

połobski: [1] wis; [2] sa pólski: [1,2] z, ze słowakski: [1] z, zo; [2] s, so šleski: [1]

Wšitke

čěski: [1] z, ze; [2] s, se delnjoserbski: [1,2] z esperanto: [1] el; [2] per, kun hornjoserbski: [1,2] z, ze jendźelski: [1] out of, out, from, of; [2] with kašubski: [1,2] z, ze, zez

korniski: [1] mes; [2] gans łaćonski: [1] ex, e; [2] cum němski: [1] aus; [2] mit połobski: [1] wis; [2] sa pólski: [1,2] z, ze słowakski: [1] z, zo; [2] s, so